GİRİŞ YAP
Dış Haberler
Yayın Tarihi: 27.10.2025 , 19:00
İran’da yetkililer, ülkenin en büyük özel bankasını kapatarak en büyük devlet bankası ile birleştirme kararı aldı.
İran Merkez Bankası, geçtiğimiz perşembe günü, İran’ın en zengin ailelerinden birine ait özel sermayeli Ayandeh bankasının kapatılacağını ve devlet tarafından işletilen ulusal banka Melli ile birleştirileceğini ve ülke genelindeki Ayandeh şubelerinin pazar gününe kadar Melli şubelerine dönüştürüleceğini duyurdu.
Ayandeh müşterilerine hesaplarının ve mevduatlarının güvende olduğu ve tüm sözleşmelerin aynı koşullar altında kaldığı söylendi.
İran’ın makroekonomisini etkileyecek ölçekte zarara uğratan Ayandeh’in kapatılarak devlet bankası Melli’yle birleştirilmesiyle gerçekleştirilen kurtarma hamlesinin bedelini de İran halkının ödeyeceği belirtiliyor.
Ayandeh, 2010’larda, İran’ın nükleer programı nedeniyle Birleşmiş Milletler yaptırımlarından sarsıldığı bir dönemde faaliyet başladı.
O dönemde, kamu, askeri veya dini vakıflarla bağlantılı yüzlerce lisanssız finans kuruluşu ülke genelinde hızla çoğalıyordu.
Bu kuruluşlar, bankalardan nakit çekmek için fahiş faiz oranları teklif ettiler ve çoğu durumda mevduatları geri ödemediler. Bu da binlerce yatırımcının mevduatlarını yıllarca çekememesine neden oldu.
Bir noktadan sonra hükümet ve merkez bankası devreye girdi ve lisanssız kuruluşları yasaklama sürecini, ülkenin toplam para arzının yüzde 25’inden fazlasını kontrol altına aldıktan bir yıl sonra, 2017’de tamamladı.
Devralınan kurumların, içeriden kişilere verilen krediler ve gayrimenkule yatırılan paralar nedeniyle kasalarında çok az para kalmıştı.
Kurumların biriktirdiği borçların büyük bir kısmı para basılarak karşılanmak zorunda kaldı. Bu da artan enflasyon anlamına geliyordu.
Ayandeh ise, böylesi bir krizin ortasında, 2013 yılında Tat Bank’ın devlet bağlantılı iki finans kuruluşu olan Salehin Kredi Kurumu ve Aatee Kredi Kurumu ile birleşmesiyle kuruldu.
Ailesinin İran’ın en zenginleri arasında olduğu düşünülen 63 yaşındaki Ali Ensari, hem Ayandeh hem de Tat’ın kurucusuydu. Ensari, aile üyeleri ve yakın ortaklarıyla birlikte her iki finans kuruluşunun hisselerinin çoğuna sahipti.
Devasa gayrimenkul projelerinin arkasında yer alan Ensari, çelik, telekomünikasyon ve konaklama sektörlerinde de girişimlere sahip oldu. Ensari, ayrıca Tahran’ın İstiklal futbol kulübünün yönetim kurulunda yer aldı ve başka çeşitli iş ve nüfuz artırıcı faaliyetlerde bulundu.
Ayandeh, yıllardır devletin yakından izlediği bir bankaydı.
İki yıl önce, Ayandeh zarar edip daha fazla para basmak zorunda kalınca, merkez bankası, hissedarların şirket hisselerinin yüzde 60’ından fazlası üzerindeki oy haklarını iptal ederek bunları Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’na devretti.
Ancak bu işe yaramadı ve banka ayakta kalabilmek için merkez bankasından ve hükümetten borç almaya devam etti.
Geçen hafta Ayandeh’in feshedilmesi sırasında, merkez bankası, kuruluşun 5 katrilyon riyal (mevcut açık piyasa döviz kuruna göre 4,67 milyar dolar) gibi dudak uçuklatan bir borcu olduğunu ve 2,5 katrilyon riyal (2,34 milyar dolar) tutarında mevduatı olduğunu açıkladı.
Ayandeh, varlığı kanıtlanmış sermayesine dayanarak 200 trilyon riyale (187 milyon dolar) kadar kredi verme yetkisine sahipti. Ancak merkez bankası, kredi kuruluşunun yıllar içinde bireylere ve kuruluşlara bu miktarın yaklaşık 10 katını ödediğini belirtti.
Merkez bankasına göre, Ayandeh ve şirket içi projeleriyle doğrudan bağlantılı az sayıda kişi ve firmaya 1,3 katrilyon riyale (1,21 milyar dolar) kadar para verildi. Yetkililer, parayı alan kişi ve kuruluşların kimliklerini açıklamayı reddetti.
Ayandeh tarafından ödenen kredilerin çoğu bir yıl veya daha uzun süredir gecikmiş durumda ve tahsil edilmesi pek olası görünmüyor.
Merkez bankasına göre Ayandeh, bankaların merkez bankasından yaptığı tüm kredili mevduat hesaplarının yüzde 42’sinden ve İran bankacılık sektöründeki tüm sermaye dengesizliğinin yüzde 41’inden tek başına sorumluydu.
İran tarafından da kabul edilen Basel II uluslararası standartlarına göre bir bankanın asgari yüzde 8 sermaye yeterlilik oranına sahip olması gerekiyor. Ayendeh’in sermaye yeterlilik oranı ise eksi yüzde 600’ü bulmuştu.
Ayendeh’in oranının ortadan kaldırılması, İran bankacılık sektörünün ortalama sermaye yeterlilik oranının yüzde 1,36’dan yaklaşık yüzde 5’e çıkarıyor.
Ayandeh esasında İran için münferit bir vaka değil. İran’ın finans sektörünün yaptırımlarla izole edilmesinin yarattığı sistemsel sorunların bir çıktısı olarak görülebilir.
İran tarihindeki en büyük bankacılık konsolidasyonu kapsamında 2020 yılında batmakta olan beş bankayı bünyesine katan devlet bankası Bank Sepah da dahil olmak üzere en az beş banka, merkez bankası tarafından “son derece dengesiz” olarak listeleniyor.
Ayandeh’in feshedilmesiyle ilgili açıklama, İran Yargı Erki Başkanı muhafazakar din adamı Gulam Hüseyin Muhsini Eceyi’nin, İran Merkez Bankası Başkanı Muhammed Rıza Farzin’i doğrudan yasal işlemle tehdit etmesinden bir gün sonra geldi.
Eceyi, merkez bankasının Ayandeh’in yedi yıl boyunca yönetim kurulunu ve CEO’sunu atayıp görevden almasına rağmen, bankanın birikmiş zararlarının bu süre zarfında on kata kadar arttığını vurguladı.
Milyarlarca dolarlık zarara rağmen bankaya dönük şu ana kadar yargı tarafından herhangi bir tutuklama, iddianame veya başka bir yasal suçlama yapılmadı.
Yargının yanı sıra, parlamentoda iktidarı sağlamlaştıran Paydari Cephesi’ndeki muhafazakar politikacılar, İslam Devrim Muhafızları Ordusu ve devlet medyası da, özel bankayı sürekli olarak en yüksek sesle eleştiren odaklar oldu.
Yolsuzluk karşıtı çıkışlarıyla dikkat çeken muhafazakarların bankaya karşı yüksek sesli eleştirileri, aynı zamanda İran ekonomisinin liberalleştirilmesi ve Batı’ya açılmasını savunan reformcularla bağlantılı teknokrat kamptaki siyasi ve ekonomik rakiplerini de hedef alıyordu.
Meclis Başkanı ve eski Devrim Muhafızları komutanı Muhammed Bakır Galibaf, önceki gün yaptığı açıklamada, Ayandeh’in feshedilmesini “ülkenin karar alma ve yönetim sistemi için büyük bir başarı” olarak nitelendirdi.
Ayandeh’in çoğu gayrimenkul sektöründe olan varlıkları da tamamen devlet kontrolüne girecek.
Merkez bankası, Ayandeh’in tüm varlıklarının Melli’ye devredileceğini ve kayıpların bir kısmını telafi etmek için Ayandeh’in varlıklarının mümkün olan her yerde Melli tarafından yönetilip satılacağını vurguladı.
Bu varlıkların en değerlisi, alan bakımından dünyanın en büyük alışveriş merkezi olan ve Tahran’ın batısında bulunan İran Alışveriş Merkezi.
Merkez bankasının himayesinde banka mevduatlarını belirli bir tavana kadar sigortalayan Mevduat Garanti Fonu da faturanın bir kısmını ödemek zorunda kalacak.
Merkez bankası, Ayandeh’in üst düzey hissedarlarının paranın bir kısmını ödemek zorunda kalacağını belirtiyor. Ancak ne kadar, ne zaman ve tam olarak hangi şekilde ödeme yapmak zorunda kalacakları henüz belirsizliğini koruyor.
Ancak, birikmiş zararların büyük hacmi nedeniyle, İran medyası iyimser bir senaryoda devletin ve Melli’nin borcun yaklaşık üçte ikisini ödemek zorunda kalacağını tahmin ediyor.
Bunun bir kısmı, uzun zamandır İran’daki enflasyonun temel nedeni olan daha fazla para basımı yoluyla gerçekleştirilecek. BM yaptırımlarının yeniden yürürlüğe girmesiyle birlikte şu anda yüzde 40’ın üzerinde seyreden bir enflasyon yaşayan İran, onlarca yıldır dünyanın en yüksek enflasyonlarından birine sahip.
İran’da Haziran ayında İsrail ve ABD ile yaşanan 12 günlük savaşın ardından ev eşyalarında büyük bir fiyat artışı yaşanmıştı. Ülkede bu dönemde tavuk, kırmızı et, yumurta ve bezelye gibi gıda ürünlerinde de en keskin artışlar görüldü.
Son gelişmeler de, on milyonlarca İranlının önümüzdeki aylarda ve yıllarda satın alma gücünün daha da azalmasıyla bedel ödeyebileceğini gösteriyor.
soL YZ Beta, soL’un geliştirdiği ve soL arşiviyle çalışan bir yapay zeka robotudur. Kullanımı, soL abonelerine açıktır.
©2025 Sol Haber
İşbu Kişisel Veriler Hakkında Aydınlatma Metni (“Aydınlatma Metni”), 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (“Kanun”) 10. maddesi ile Aydınlatma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (“Tebliğ”) kapsamında veri sorumlusu sıfatıyla Gelenek Basım Yayım ve Ticaret Limited Şirketi (“soL Haber Portalı”) tarafından, soL Haber Portalı ile iletişime geçmiş olmanız kapsamında tarafınızı bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır.
Kişisel Verileriniz, haber.sol.org.tr adresinde mukim soL Haber Portalı tarafından; veri sorumlusu sıfatıyla, Kanun uyarınca, aşağıda sıralanan amaçlar çerçevesinde ve bu amaçlarla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü şekilde, tarafımıza ulaştığı şekliyle, otomatik veya otomatik olmayan yöntemler ile kişisel verilerin doğruluğunu ve güncelliğini koruyarak aşağıda açıklanan kapsamda işlenecektir.
İşbu Aydınlatma Metni’ni, yürürlükteki mevzuatta yapılabilecek değişiklikler çerçevesinde her zaman; kişisel verilerin işlenmesi ve aktarılması amaçlarında ve toplanma yöntemlerinde gerçekleşecek değişiklikler çerçevesinde ise ilgili kişisel veri sahiplerinin değişikliğe ilişkin rızası doğrultusunda güncelleme hakkımızı saklı tutuyoruz. Yapılan güncellemelerin takibini haber.sol.org.tr linkinden kolaylıkla sağlayabilirsiniz.
İşbu Aydınlatma Metni kapsamında işlenen kişisel verileriniz şöyledir:
Kimlik: ad – soyad, İletişim: *cep telefon numarası, *şahsi e-posta adresi.
Bu kişisel verilerinizin (1) işlenme amaçlarını, (2) kimlere ve hangi amaçla aktarılabileceğini, (3) toplanmasının yöntemini ve hukuki sebeplerini, (4) haklarınızı ve (5) saklama sürelerini aşağıda bilginize sunarız:
(1) Kişisel Verilerinizin İşlenmesi
Tarafımız, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda, ilgili mevzuattan kaynaklanan kanuni yükümlülüklerimizi yerine getirebilmek için gerekli çalışmaların yapılabilmesini mümkün kılacak, işbu Aydınlatma Metni’nde belirlenen yöntemlerle toplanan kişisel verilerinizi sizlerden talep etmekteyiz. İşbu metin ile belirlenen amaçlar ve kapsam dışında kullanılmamak kaydıyla, veri güvenliğine ilişkin teknik ve idari tedbirleri de almak suretiyle Kanun’un 5. ve 6. maddelerinde belirtilen şartlar dahilinde işlenecektir.
Kişisel verileriniz, Kanun’un 5. maddesinin (2) numaralı fıkrasının (b) bendinde belirtilen veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması; (c) bendinde belirtilen bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması ve (e) bendinde belirtilen bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması istisnalarına dayanılarak sizden alınmakta ve işlenmektedir. Ayrıca elde edilen kişisel veriler, soL Haber Portalı bünyesinde kullanılan bulut yazılım sistemleri ile yedekleme amacı başta olmak üzere işlenmektedir.
talep, şikayet, bilgi, isteklerin toplanması, talebiniz doğrultusunda iletişime geçilmesi, *hizmetlerimizin geliştirilmesi, *performans ölçümü, *olumsuzlukların giderilmesi, verilerin bulut sisteminde yedeklenmesi, 5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve sair mevzuatta açıkça öngörüldüğü üzere trafik kayıtlarını tutma yükümlülüğümüzün yerine getirilmesi, *Hizmetlerimizin ihtiyaçlarınız doğrultusunda kişiselleştirilmesi, *Pazarlama analiz çalışmalarının yürütülmesi, *İş süreçlerinin iyileştirilmesine yönelik önlemlerin değerlendirilmesi. .
Söz konusu kişisel verileriniz, yasal saklama süresi aşılmamak kaydıyla işleme amacının gerektirdiği süre boyunca saklanacak, bu süre sona erdiğinde usulüne uygun olarak imha edilecektir.
(2) Kişisel Verilerinizin Aktarılması
Kişisel verilerin üçüncü kişilerle paylaşımı açık rızaları doğrultusunda gerçekleşmekte ve kural olarak açık rızaları olmaksızın üçüncü kişilere aktarılmamaktadır.
Tarafımızca, işbu Aydınlatma Metni’nde belirtilen şekilde toplanan ve belirtilen amaçlarla işlenen kişisel verileriniz hizmet sağlayıcı çalışmaların işleyişini sağlayabilmek adına soL Haber Portalı’nın kendi iç işleyişinde ilgili teknik ve idari birimlerle paylaşılabilmektedir. Bu paylaşım, e-posta yoluyla ve diğer her türlü yöntemle kişisel verilerin korunması gözetilerek gerçekleştirilmektedir.
Yine açık rızanız doğrultusunda, tarafımızdan, işbu Aydınlatma Metni’nde belirtilen şekilde toplanan ve belirtilen amaçlarla işlenen kişisel verileriniz, Kanun’un 8. ve 9. maddelerinde belirtilen kişisel veri işleme şartları ve amaçları dahilinde aşağıdaki kişilere aktarılabilecektir: *tedarikçilerimize, *iş ortaklarımıza, *ifa yardımcılarına, *yasal yükümlülüklerimizin yerine getirilmesi amacıyla ilgili yetkili kamu kurum ve kuruluşları ile mahkemelere; *hukuki uyuşmazlık durumunda hukuk danışmanlarına ve avukatlara.
Üçüncü kişilere veri aktarımı sırasında hak ihlallerini önlemek için gerekli teknik ve idari önlemler alınmaktadır. Aşağıda belirtilen veriler, soL Haber Portalı’nın ilişkide olduğu/olacağı yurt dışındaki kişilere içinde bulunulan ilişkinin gereği olarak aktarılmaktadır. Ayrıca bulut yazılım sisteminde kişisel verilerin işlenmesi ve online destek alınması sebebiyle yapılan işin niteliği gereği yurtdışı aktarımı gerçekleşmektedir.
Kimlik: *ad – soyad, İletişim: *cep telefon numarası, *şahsi e-posta adresi.
(3) Kişisel Verilerinizin Toplanması
Kişisel verileriniz tarafımızdan otomatik olmayan yöntemlerle, yazılı ya da elektronik olarak toplanmaktadır. Tarafımızca çevrimiçi ve çevrimdışı olarak toplanan bilgiler gibi farklı yöntemlerle veya farklı zamanlarda sizden toplanan bilgiler eşleştirilebilir ve Kanun’a ve işbu Aydınlatma Metni’ne istinaden kullanılabilir. Bu kapsamda kişisel verileriniz Kanun’un 5. ve 6. maddelerinde belirtilen kişisel veri işleme şartları ve amaçları çerçevesinde ve işbu Aydınlatma Metni’nde yer alan hukuki sebepler ve amaçlar doğrultusunda işlenebilmesi ve aktarılabilmesi için toplanacaktır.
(3) Haklarınız
Kanun’un ilgili kişinin haklarını düzenleyen 11. maddesi kapsamındaki taleplerinizi, “Veri Sorumlusuna Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ” göre;
şahsen veya yazılı başvuru için adresimiz:
Caferağa Mah. Nail Bey Sokak No:11/20 Kadıköy İstanbul
* elektronik posta adresimiz: [email protected] (Konu kısmına “Kişisel Verilerin Korunması Mevzuatı Kapsamında Bilgi Talebi” yazılacaktır.) adreslerinden soL Haber Portalı’na iletebilirsiniz.
Başvurunuzda; adınız, soyadınız, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı iseniz T.C. kimlik numaranız, yabancı iseniz uyruğunuz / pasaport numaranız veya varsa kimlik numaranız, tebligata esas yerleşim yeri veya iş yeri adresiniz, varsa bildirime esas elektronik posta adresiniz / telefon numaranız / faks numaranız, talebiniz ve başvurunuz yazılı ise imzanızın yer alması zorunludur. Bunun yanında veri sahibi olarak talebinize ilişkin bilgi ve belgeleri başvurunuza eklemeniz gerekmektedir.
Bilgilerinize.
