Çin’in elektrikli araç pazarında son yıllarda yaşanan hızlı büyüme, sektörü amansız bir rekabetin içine sürükledi. BYD gibi küresel liderler öne çıkarken, yüzlerce marka piyasadan silindi ve sektör aşırı kapasite sorunuyla boğuşmaya başladı.
Hükümetin yıllardır verdiği sübvansiyon ve teşviklerle dünyanın en büyük elektrikli araç pazarı konumuna yükselen Çin, aynı zamanda deflasyon baskısı ve fiyat kırmalarıyla sarsılan bir ekonomiyi istikrara kavuşturmaya çalışıyor. Ancak rekabetin şiddeti, kâr marjlarını eritirken hem üreticileri hem de tedarikçileri zor durumda bırakıyor. CNN’e konuşan sektör temsilcilerine göre, önde gelen markalar dahi parça üreticilerini maliyetin altında satışa zorluyor ve ödemeleri aylarca erteliyor.
Çinli yetkililer bu durumu “düzensiz rekabet” olarak tanımlıyor. Benzer tablo, güneş panelleri, e-ticaret ve yemek teslimatı gibi diğer sektörlerde de görülüyor. Pekin, fiyat savaşlarını sınırlamak amacıyla üreticileri uyarmanın yanı sıra ödeme döngüsünü kısaltacak kurallar yayımladı ve yerel yönetimlere sübvansiyonları azaltmaları için talimat verdi. Ayrıca otomobil ihracatına lisans şartı getirildi.
Ancak uzmanlar, bu önlemlerin hızlı çözüm sağlamayacağı görüşünde. Morgan Stanley Asya Baş Ekonomisti Chetan Ahya, yalnızca kapasite kesintilerinin yeterli olmayacağını, bunun toplumsal istikrarsızlığa yol açabileceğini belirterek yapısal reformlara ihtiyaç olduğunu vurguladı.
Sektördeki kırılganlığı gözler önüne seren örneklerden biri de Baidu ve Geely ortaklığında kurulan Ji Yue oldu. 2021’de büyük umutlarla kurulan şirket, geçen yıl kısa sürede piyasadan çekildi. “Satışları artan ve güçlü ortakları olan bir şirketin aniden çökmesi akıl almazdı” diyen reklamcı Li Hongxing, alacaklarını hâlâ tahsil edemediğini söyledi.
Çin’in otomotiv endüstrisi bugün 4,8 milyondan fazla kişiyi istihdam ediyor. Ancak kâr marjları 2017’deki yüzde 8 seviyesinden 2023’te yüzde 4,3’e gerilerken, kapasite kullanım oranı yüzde 50 civarında seyrediyor. Uzmanlara göre, uzun vadeli fiyat savaşları sektörü kısır döngüye soktu; yenilik yerine maliyet kesintileri öne çıktı, ürün kalitesi düştü ve tedarik zincirinde ödeme krizleri arttı.
S&P Global analisti Claire Yuan, doğrudan fiyat indirimlerinin kısıtlanabileceğini ancak markaların gizli rekabete yönelebileceğini belirtti. Morningstar analisti Vincent Sun da fiyat savaşlarının kısa vadede devam etmesini bekliyor.
Xpeng’in kurucusu ve CEO’su He Xiaopeng ise ağustos ayında yaptığı açıklamada, “Çin otomotiv sektöründeki eleme turlarının en az beş yıl daha süreceğini düşünüyorum. Muhtemelen sadece beş üretici hayatta kalacak” dedi.
Çin’in elektrikli araç sektöründe yaşanan tablo, küresel pazarı sarsarken ülke içinde de istihdam ve ekonomik büyüme açısından ciddi riskler yaratmaya devam ediyor.
